Το Φυλάκιο
Η χερσόνησος της Αγ. Τριάδας ταυτίζεται με την αναφερόμενη από τον Στράβωνα Μινώα Άκρα (το νησάκι της Μονεμβασιάς σήμερα, χερσόνησο κατά την αρχαιότητα) την οποία σύμφωνα με το Θουκυδίδη, ο Αθηναίος στρατηγός Νικίας (469-413 π.χ.) είχε οχυρώσει και εγκαταστήσει φρουρά, Ο Νικίας ήταν μέλος της Αθηναϊκής αριστοκρατίας καθώς είχε κληρονομήσει μία τεράστια περιουσία από τον πατέρα του, Νικήρατο. Μετά τον θάνατο του Περικλή το 429 π.χ. έγινε ο κύριος ανταγωνιστής του Κλέωνα και των δημοκρατών, στον αγώνα για την πολιτική ηγεσία του αθηναϊκού κράτους. Ο κύριος στόχος του ήταν να επιτύχει ειρήνη με την Σπάρτη, με παράλληλα ευνοϊκούς όρους για την Αθήνα. Εκλέχτηκε για να υπηρετήσει ως στρατηγός την Αθήνα κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πόλεμου. Οδήγησε διάφορες αποστολές που πέτυχαν λίγα. Εντούτοις, ήταν κατά ένα μεγάλο μέρος αρμόδιος για τις επιτυχείς διαπραγματεύσεις, που οδήγησαν στην ειρήνη του Νικία (ή Νικίειος ειρήνη) στα μέσα του 421 π.χ., η οποία κράτησε 6 χρόνια.
Στη βόρεια πλαγιά της χερσονήσου, κοντά στο ναό της Αγίας Τριάδας, σώζονται τοίχοι ύστερου αρχαϊκού οικοδομήματος που πιθανότατα σχετίζεται με φυλάκιο (οίκημα προορισμένο για τη στέγαση ενός μικρού αριθμού στρατιωτών, οι οποίοι έχουν ως αποστολή την φύλαξης της περιοχής.
Στη ρωμαϊκή περίοδο οικοδομήθηκαν δύο αγροικίες. Η μεγαλύτερη εξ αυτών οικοδομήθηκε μέσα και γύρω από το αρχαϊκό κτήριο. Από αυτήν σώζονται συνολικά δεκαεννέα δωμάτια και λουτρό. Εξ αυτών, επτά δωμάτια επικοινωνούν με εσωτερική αυλή που φέρει κυκλική κατασκευή (αλώνι). Η δεύτερη αγροικία οικοδομήθηκε στα Β.Δ. του αρχαϊκού κτίσματος. Σώζονται πέντε ορθογώνια δωμάτια και ένας κυκλικός φούρνος σε υπαίθριο χώρο.
(Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού) (Νικίας – wikipedia)
Ο αρχαιολογικός χώρος της χερσονήσου της Αγίας Τριάδας, γνωστός ως «Φυλάκιο», οφείλει την ύπαρξη του στο Μεγαρικό Ψήφισμα, το οποίο είναι η απόφαση της εκκλησίας του δήμου των Αθηναίων (πιθανόν γύρω στο 433 π.Χ.) να επιβάλει αυστηρό και καθολικό εμπάργκο στα προϊόντα των Μεγαρέων σε όλη την επικράτεια της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Ο οικονομικός αποκλεισμός αποφασίστηκε με την αιτιολογία ότι οι Μεγαρείς υπέθαλπαν φυγάδες της Αθήνας και καλλιεργούσαν ιερά εδάφη στην Ελευσίνα, περιοχή που βρισκόταν στα όρια της Αθηναϊκής και Μεγαρικής επικράτειας και που ανήκε πάντως στην Αθήνα. Η βασικότερη ένσταση ήταν ότι παρέβησαν την εντολή “την ιεράν οργάδα μη εργάζεσθαι”. Ορισμένοι θεωρούν το μέτρο ως μία από τις σημαντικές αφορμές του Πελοποννησιακού πολέμου, αλλά ο Θουκυδίδης το αντιμετωπίζει από δευτερεύον έως και ασήμαντο.
Το φθινόπωρο του 429 π.Χ., έχοντας ήδη ηττηθεί δύο φορές από τον Φορμίωνα, ο Πελοποννησιακός στόλος αποσύρθηκε στο Λέχαιο. Πριν όμως διώξουν τα πληρώματα ενόψει του επερχόμενου χειμώνα, οι αρχηγοί του, αποφάσισαν να επιχειρήσουν μια επίθεση έκπληξη στον Πειραιά που εκείνη την εποχή ήταν απροστάτευτος. Οκτώ χιλιάδες οπλίτες έφτασαν με τα πόδια στο λιμάνι της Νίσαιας, την σημερινή Πάχη, όπου τους περίμεναν 40 τριήρεις. Διάφορες όμως συγκυρίες (καιρός και πλοία σε άσχημη κατάσταση) ματαίωσαν την επίθεση αυτή. Τότε αποφάσισαν αφού ήταν ήδη εκεί να επιτεθούν σε ένα Αθηναϊκό οχυρό που βρίσκονταν στο Δυτικότερο ακρωτήρι του νησιού της Σαλαμίνας, απέναντι από την πόλη των Μεγάρων. Το οχυρό αυτό ονομάζονταν Βούδουρο και είχε μάλιστα την υποστήριξη 3 Αθηναϊκών τριηρών που περιπολούσαν το στενό σε μια προσπάθεια να αποκλείσουν τα λιμάνια των Μεγάρων. Η επίθεση ήταν απόλυτα επιτυχημένη και σύντομα είχαν καταλάβει όχι μόνο το οχυρό αλλά ολόκληρο το νησί. Οι υπερασπιστές του οχυρού όμως, κατάφεραν να ενημερώσουν για την επίθεση τον Πειραιά ανάβοντας φωτιές και εν συνεχεία οι Πειραιώτες ενημέρωσαν με τον ίδιο τρόπο τους Αθηναίους. Το επόμενο πρωί κιόλας, οι Αθηναίοι κατάφεραν να συγκροτήσουν στόλο και ξεκίνησαν να ανακαταλάβουν το οχυρό. Οι Πελοποννήσιοι αποσύρθηκαν αμέσως μόλις έμαθαν τα νέα και λίγο αργότερα έφυγαν για την Κόρινθο, ενώ ο Αθηναϊκός στόλος επέτρεψε στη βάση του».
Αυτή είναι η μοναδική αναφορά για το φρούριο Βούδουρο, που μας δίνει ο Θουκυδίδης. Το φυλάκιο λοιπόν της Αγίας Τριάδας φαίνεται να είναι υποστηρικτική κατασκευή του κυρίως φρουρίου. Η ακριβής ημερομηνία κατασκευής του και κατ’ επέκταση του μικρού φυλακίου της χερσονήσου είναι άγνωστη, αλλά λόγω του ότι ο αποκλεισμός των Μεγάρων από την Αθήνα ξεκίνησε με το Μεγαρικό Ψήφισμα και εντάθηκε τα επόμενα χρόνια εικάζουμε ότι πρέπει να κτίστηκε κάποια στιγμή μεταξύ 431π.Χ. και 424π.Χ. Το οχυρό μάλλον εγκαταλείφθηκε με την κατάκτηση του λιμανιού της Νίσαιας το 424π.Χ, διότι τους βόλευε καλύτερα στην εποπτεία της πόλης των Μεγάρων.
